ਬਲਰਾਜ ਸਾਹਨੀ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੀਤਨਗਰ ਵਿਚ ਮਹਿਕਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ

ਰਾਹ ਫੱਕਰ ਦਾ ਪਰੇ-ਪਰੇਰੇਵਗਦੀ ਪਈ ਸਵਾਂਅ ਢੋਲਾ..ਮੈਂ ਕਈ ਵਾਰ ਸੋਚਦਾਂ ਕਿ ਬਲਰਾਜ ਸਾਹਨੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰੀਤਨਗਰ ਨਾਲ਼ ਏਨਾਂ ਮੋਹ ਕਿਉਂ ਸੀ? ਉਸਦੇ ਬਾਰੇ ਅੱਜ ਵੀ ਪ੍ਰੀਤਨਗਰ ਤੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਕਈ ਯਾਦਾਂ-ਮਿੱਥਾਂ ਪ੍ਰਚਿਲਤ ਹਨ। ਮੈਂ ਕੁਝ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਤੋਂ ਬਲਰਾਜ ਸਾਹਨੀ ਬਾਰੇ ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇੱਕੱਠੀ ਕੀਤੀ।ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਨੂੰ ਕਾਮਯਾਬੀ ਦੀਆਂ ਬੁਲੰਦੀਆਂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦਾ ਅਤੀਤ ਪਰਛਾਵੇਂ ਵਾਂਗ ਉਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਮੰਡਰਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਇਸੇ ਅਤੀਤ ਦੀ ਪਰਛਾਵਾਂ ਉਸਨੂੰ ਹਵਾ ਦੇ ਬੁੱਲੇ ਵਾਂਗ ਉਡਾ ਕੇ ਪ੍ਰੀਤਨਗਰ ਲੈ ਆਉਂਦਾ। ਬੰਬਈ ਵਿਚ ਉਸ ਕੋਲ਼ ਅਥਾਹ ਸ਼ੌਹਰਤ ਤੇ ਪੈਸਾ ਤਾਂ ਸੀ, ਪਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹੜੀ ਬੇਚੈਨੀ ਜਾਂ ਆਵਾਰਗੀ ਉਸ ਨੂੰ ਭਟਕਦੇ ਮਿਰਗ ਵਾਂਗ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਪ੍ਰੀਤਨਗਰ ਲੈ ਆਉਂਦੀ। ਇਸੇ ਬੇਚੈਨ ਤਲਾਸ਼ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਜਗਤ ਦਾ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨਾਮਵਰ ਹੀਰੋ ਚਾਦਰ ਕੁੜਤੇ ਦੇ ਜਟਕਾ ਪਹਿਰਾਵੇ 'ਚ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਵੱਸੇ ਪਛੜੇ ਜਿਹੇ ਕਸਬੇ ਚੋਗਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਮਟਰਗਸਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਬੇਪਰਵਾਹੀ ਨਾਲ਼ ਫਿਰਦਿਆਂ ਰੇਹੜੀਆਂ ਤੋਂ ਫਲ ਖਰੀਦ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ।ਚੋਗਾਵਾਂ ਦੇ ਇਕ ਬਜੁਰਗ ਫਲ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ " ਬਲਰਾਜ ਸਾਹਨੀ ਪ੍ਰੀਤਨਗਰ ਨੂੰ ਲੰਘਦਿਆਂ ਅਕਸਰ ਮੇਰੇ ਕੋਲ਼ ਰੁਕਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ"। ਇਕ ਵਾਰ ਬਲਰਾਜ ਸਾਹਨੀ ਪ੍ਰੀਤਨਗਰ ਤੋਂ ਸਈਕਲ 'ਤੇ ਚੋਗਾਂਵੇਂ ਆਇਆ ਤੇ ਕੁਝ ਖਰੀਦਣ ਲੱਗਾ। ਚਾਦਰ ਕੁੜਤੇ ਦੇ ਸਾਦਾ ਪਹਿਰਾਵੇ 'ਚ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਉਸ ਵੱਲ ਕਿਸੇ ਧਿਆਨ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਪੈ ਗਈ ਉਸ ਦੁਆਲ਼ੇ ਭੀੜ ਇਕੱਠੀ ਹੋ ਗਈ। ਬਲਰਾਜ ਸਾਹਨੀ ਕਾਫੀ ਦੇਰ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ਼ ਹਾਸੇ-ਮਜਾਕ ਦੇ ਰੌਂਅ ਵਿਚ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ।ਉਹ 1913 ਵਿਚ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਦੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਖੱਤਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਜਨਮਿਆਂ ਉਸ ਦਾ ਭਰਾ ਭੀਸ਼ਮ ਸਾਹਨੀ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ।ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਦੇ ਕੋਲ਼ੋਂ ਸਵਾਂਅ ਨਦੀ ਵਗਦੀ ਹੈ। ਸਵਾਂਅ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ 'ਤੇ ਉਸਦੇ  ਬਚਪਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਅਮੀਰ ਯਾਦਗਾਰੀ ਲਮਹੇ ਬੀਤੇ ਸਨ।ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰੀਤਨਗਰ ਆਉਂਦਾ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਸੈਰ ਕਰਨ ਨਿਕਲ਼ ਜਾਂਦਾ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਕਿਹਾ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿ " ਮੈਨੂੰ ਰਾਵੀ ਨਾਲ਼ ਬੜਾ ਮੋਹ ਹੈ ਮੇਰਾ ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਰਾਵੀ ਵਿਚ ਰੁੜ ਜਾਵਾਂ।" ਉਹ ਰਾਵੀ ਨਦੀ 'ਚੋਂ ਸਵਾਂਅ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਗੁਆਚਿਆ ਆਪਣਾ ਅਤੀਤ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਸਾਹਨੀ ਅਕਸਰ ਰਾਵੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਖੜਾ ਰੋ ਪੈਂਦਾ ਤੇ ਨਮ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ਼ ਸਵਾਂਅ ਨਦੀ ਨੂੰ ਅਵਾਜਾਂ ਮਾਰਦਾ ਹੋਇਆ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਿਲਿਤ ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਲੱਗਦਾ:ਵਗਦੀ ਪਈ ਸਵਾਂਅ ਢੋਲਾਛੋਡਸ ਮੇਰੀ ਬਾਂਹ ਢੋਲਾਇਕ ਵਾਰ ਲੇਖਕ ਮੁਖ਼ਤਾਰ ਗਿੱਲ ਅਤੇ ਬਲਰਾਜ ਸਾਹਨੀ ਦਰਿਆ ਕਿ