ਸਿਮਰਤੀਆਂ ਦੀ ਲਾਲਟੈਨ । ਮੇਰੀ ਜੀਵਨ ਗਾਥਾ। ਅਵਤਾਰ ਜੌੜਾ-5

ਅਵਤਾਰ ਜੌੜਾਬਸਤੀ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਆਮਦ, ਆਪਣੀ ਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਨੰਦ ਸੀ। ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਤੋਂ ਤੰਗ-ਗਲੀਆਂ, ਭੀੜ-ਭੜੱਕੇ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵੀ ਸੀ ਤੇ ਹੈਰਾਨੀ ਵੀ। ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਲਾਲ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚਲੀ ਇਕ ਗਲੀ ਵਿਚਲੇ ਕਿਰਾਏ ਦੇ ਘਰ ਵਿਚ ਉਤਾਰਾ ਹੋਇਆ। ਗਲੀ ਵਿਚ ਵੜ੍ਹਦਿਆਂ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਪਹਿਲੇ ਹੀ ਘਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੰਜ਼ਿਲ 'ਤੇ। ਗਲੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਹੀ ਲੋਹੇ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਤੇ ਅਖ਼ੀਰ 'ਤੇ ਗਲੀ ਬੰਦ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਰਾਜ ਵਾਲੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿਚ ਸਟਰੀਟ ਲਾਈਟਸ ਲੱਗੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਸ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਗਲੀ ਵਿਚ ਬੈਠ ਰਾਤ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦੇ, ਖੇਡਦੇ। ਦਿਨ ਭਰ ਗਲੀ ਵਿਚ ਛਾਬੇ ਵਾਲੇ ਖਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਵੇਚਣ ਲਈ ਗੇੜੇ ਮਾਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਲੁੱਕਣ-ਮਿਟੀ, ਚੋਰ-ਸਿਪਾਹੀ, ਪਿੱਠੂ ਗਰਮ ਜਹੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਦੇ। ਨਵੇਂ ਦੋਸਤ-ਸਾਥੀ, ਮਾਹੌਲ ਦਾ ਆਪਣਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਸੀ।ਝੰਜਟ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲੇ ਤੋਂ। ਉਦੋਂ ਮੇਰੀ ਉਮਰ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੇ ਕਰੀਬ ਸੀ ਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲੇ ਦੀ ਉਮਰ ਸੀਮਾ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਪੰਜ ਸਾਲ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ। ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਮੈਨੂੰ ਗੁਰੂਦਵਾਰੇ ਵਿਚਲੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਪੜ੍ਹਨਾ ਤਾਂ ਕੀ ਸੀ, ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੌਲ ਨੇ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਰਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਰੰਗ ਵਿਚ ਰੰਗ ਦਿੱਤੀ। ਸਵੇਰ ਸ਼ਾਮ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰਨ ਲੱਗਾ। ਪਾਠ ਸੁਣਨ ਦਾ ਚਸਕਾ, ਕੀਰਤਨ ਕਰਦੇ ਭਾਈ ਨਾਲ ਢੋਲਕੀ ਵਜਾਉਣ ਦਾ ਸਵਾਦ, ਜੋੜਿਆਂ, ਲੰਗਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦਾ ਅਨੰਦ, ਪ੍ਰਭਾਤ-ਫੇਰੀਆਂ ਵਿਚ ਜਾ ਘਰ-ਘਰ ਵਿਚੋਂ ਚਾਹ-ਲੰਗਰ ਖਾਣ ਦਾ ਚਸਕਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਰਧਾ ਘੱਟ। ਇਹ ਮੁੱਢਲਾ ਪ੍ਰਭਾਵ 15-16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਤਾਰੀ ਰਿਹਾ, ਟੁੱਟਿਆ ਵੀ ਤਾਂ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਵਿਚ ਵਾਪਰੀ ਮੰਦਭਾਗੀ ਘਟਨਾ ਨਾਲ। ਜਦੋਂ ਕੁਝ ਕੁੜੀਆਂ ਨੇ ਮੇਰੇ 'ਤੇ ਪਿੱਛਾ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਮੜ੍ਹ ਦਿੱਤਾ। ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਕੁਝ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਧਿਆਨ ਪੜ੍ਹਨ ਵੱਲ ਵਧੇਰੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ, ਰੈਣਕ ਬਜ਼ਾਰ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਥੋਂ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਗੱਲਾਂ ਅੱਜ ਤੱਕ ਵਿਸਾਰ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ।ਪਹਿਲੀ ਸੀ ਕਲਾਸ ਰੂਮ ਦੀ ਇਕ ਪਾਸੇ ਦੀ ਥਾਣੇ ਨਾਲ ਜੁੜਦੀ ਕੰਧ ਤੇ ਵਿੱਚ ਖੁੱਲ੍ਹਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਬਾਰੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮੁਜਰਮਾਂ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਥਰਡ ਡਿਗਰੀ ਟਾਰਚਰ ਦੇ ਨਜ਼ਾਰੇ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚੀ ਰੱਖਦੇ। ਕਦੇ ਨੰਗੇ ਲੰਮੇ ਪਾ ਕੇ ਪਟਾ ਫੇਰਦੇ, ਕਦੇ ਮੰਜੀ ਦੀਆਂ ਬਾਹੀਆਂ ਨਾਲ ਲੱਤਾਂ ਖਿਲਾਰ, ਹੱਥ ਉਤਾਂਹ ਕਰ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਖੜ੍ਹਾ ਰੱਖਦੇ, ਕਦੇ ਘੋਟਨਾ ਚਾੜ੍ਹਦੇ, ਕਦੇ ਰੁੱਖ ਦੇ ਤਣੇ ਮੁੱਢ ਮਿੱਠਾ ਖਿਲਾਰ ਕੀੜਿਆਂ ਦੇ ਭੌਣ 'ਤੇ ਜੱਫਾ ਮਰਵਾ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਾਉਂਦੇ। ਕਲਾਸ ਲੱਗੀ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਮਾਸਟਰ ਜਾਂ ਭੈਣ ਜੀ ਕੋਲੋਂ ਦੋ ਨੰਬਰ ਜਾਣ ਦਾ ਬਹਾਨਾ ਕਰਦੇ ਵਾਸ਼-ਰੂਮ ਵਿਚੋਂ ਜਾ ਵੇਖਦੇ। ਮੈਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਯਾਦ ਹੈ ਦੂਸਰੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਾਂ ਤਾਂ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ ਜ�