ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ: ਤਿੜਕੇ ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ

Amrita Pritam - ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਉਦੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਦਿਮਾਗੀ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਪੂਰੀ ਸੁਚੇਤ ਸੀ, ਪਰ ਸਰੀਰ ਡਿਗੂੰ ਡਿਗੂੰ ਕਰਦਾ ਮਕਾਨ ਸੀ। ਉਹਦੇ ਲਈ ਉੱਠਣਾ, ਬੈਠਣਾ ਵੀ ਮੁਹਾਲ ਸੀ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਨੇ ਆਖਿਆ, ‘‘ਜਸਬੀਰ, ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ। ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਥੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹਾਂ। ਤੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਕੁਝ ਸੁਆਲ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਉੱਤੇ ਲਿਖ ਦੇਹ। ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੁਝ ਰਾਜੀ ਹੋਈ ਜੁਆਬ ਲਿਖ ਦਿਆਂਗੀ।''ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆ ਕੇ ਮੈਂ ਸੁਆਲ ਭੇਜੇ ਸਨ, ਇਕ ਵਾਰ ਨਹੀਂ, ਦੋ ਵਾਰ ਨਹੀਂ, ਪੂਰੇ ਤਿੰਨ ਵਾਰ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਦੇ ਖਸਤਾ ਹਾਲਤ ਸਰੀਰ ਨੇ ਰਾਜੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਣਾ, ਇਹ ਮੈਂ ਵੀ ਜਾਣਦਾ ਸਾਂ ਤੇ ਉਹ ਵੀ, ਪਰ ਉਹਨੇ ਬਿਮਾਰੀ ਵਿਚ ਹੀ ਔਖਿਆਂ ਸੌਖਿਆਂ ਜੁਆਬ ਲਿਖੇ ਸਨ।ਚੌਥੀ ਵਾਰ ਦੀ ਸੁਆਲਾਂ ਦੀ ਫਹਰਿਸਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਦਾ ਫ਼ੋਨ ਆਇਆ ਸੀ। ਉਹਦਾ ਹਾਸਾ ਛਣਕਿਆ ਸੀ, ‘‘ਜਸਬੀਰ, ਕੀ ਗੱਲ ਪੂਰਾ ਦੀਵਾਨ ਲਿਖਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਹੈ।''ਮੈਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਦੇ ਉਸ ਹਾਸੇ ਵਿਚੋਂ ਦਰਦ ਦੀ ਪੈੜ ਨੱਪ ਲਈ ਸੀ।···ਤੇ ਮੈਂ ਸੁਆਲਾਂ ਦੀ ਚੌਥੀ ਫਹਰਿਸਤ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਾਂ ਭੇਜ ਸਕਿਆ।ਵਕਤ ਰੇਤ ਵਰਗਾ ਸੀ, ਮੁੱਠਾਂ ਵਿਚ ਫੜਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾ ਸਕਿਆ। ਉਂਗਲਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਰਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਬਸ ਕਿਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।ਜਦੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੂੰ ‘ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ' ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਫ਼ੋਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੇ ਹੈੱਡ-ਸੈੱਟ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਾ, ਹੁਣੇ ਮੈਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਾਂਗਾ, ‘‘ਹੈਲੋ ਜਸਬੀਰ!''ਪਰ ਫ਼ੋਨ ਦਾ ਜੁਆਬ ਇਮਰੋਜ਼ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ‘‘ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਦੀਦੀ ਨਾਲ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇਂਗਾ। ਉਹ ਜੀਊਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਨਾਲੋਂ ਉਹਨੇ ਨਾਤਾ ਤੋੜ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਬੈਠੀ ਹੋਈ ਹੈ।'' ਮੈਂ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਸਾਂ। ਅਗਲੇਰੇ ਦਿਨ ਦਲੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, ‘‘ਸਨਮਾਨ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਮੈਂ ਇਕ ਡੇਢ ਘੰਟਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ-ਇਮਰੋਜ਼ ਦੇ ਘਰ ਰਹੀ ਹਾਂ। ਇਮਰੋਜ਼ ਮੈਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਲੈ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਆਮ ਨਾਲੋਂ ਕੁਝ ਉੱਚੀ ਸੁਰ ਵਿਚ ਉਹਨੂੰ ਮੁਖ਼ਾਤਿਬ ਹੋਇਆ ਸੀ, ‘‘ਵੇਖ ਮਲਿਕਾ! ਦਲੀਪ ਤੈਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਈ ਐ।''ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਪਛਾਣ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਗੀ। ਉਹ ਖ਼ਲਾਅ ਵੱਲ ਵੇਖਦੀ ਰਹੀ ਸੀ।ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੈਂ ਸੁੱਖ ਸਾਂਦ ਪੁੱਛਣ ਲਈ ਫ਼ੋਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪਤਾ ਲੱਗਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮੰਗਦੀ, ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਖਦੀ। ਉਹਦੀ ਲੋੜ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਇਮਰੋਜ਼ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਲਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ।ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਪਏ ਸੁਆਲਾਂ ਵਾਲੇ ਕਾਗ਼ਜ਼ਾਂ ਨੇ ਹਓਕਾ ਭਰਿਆ ਸੀ। -0- ਮੈਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਨੂੰ ਜਦ ਕਦੀ ਵੀ ਮਿਲਿਆ ਸਾਂ, ਉਹ ਬਿਮਾਰ ਸੀ।ਜਦੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦਾ ਸਰੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਠਾਹਰ ਬਣ ਗਿਆ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਦੋਸਤਾਂ ਨੇ ਰਲ ਕੇ ਸੋਚਿਆ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਹੁਰਾਂ ਕੋਲ ਕੁਝ ਦਿਨ ਰਹਿ ਕ�