ਸਿਮਰਤੀਆਂ ਦੀ ਲਾਲਟੈਨ । ਮੇਰੀ ਜੀਵਨ ਗਾਥਾ। ਅਵਤਾਰ ਜੌੜਾ-9

ਅੱਜ ਤੱਕ ਦੀ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੀ ਤੇ ਬਹੁਰੰਗੀ ਹੀ ਰਹੀ ਸੀ। ਕੁਝ ਵੀ ਸੰਗਠਿਤ ਜਾਂ ਯੋਜਨਾਬਧ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਨਾ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਕੋਈ ਯੋਜਨਾ, ਨਾ ਸੋਚ। ਸਲਾਹਾਂ ਵੀ ਕੁਝ ਆਪਾ-ਵਿਰੋਧੀ ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਹਾਂ, ਵੱਡੇ ਭਾਅ ਜੀ ਕੋਲ ਠਹਿਰਣ ਵੇਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਈ ਰਾਹ ਦੱਸੇ ਸਨ, ਪਰ ਮਨ ਕੋਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਬਣ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਹਾਂ, ਕੁਝ ਠਹਿਰਾਅ ਜ਼ਰੂਰ ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਲੰਧਰ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿਚ ਜੋ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਅਗਲੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਕਿਸ ਕਾਲਜ ਦਾਖ਼ਿਲ ਹੋਣਾ ਹੈ। ਡੀ.ਏ.ਵੀ.,ਖਾਲਸਾ ਜਾਂ ਦੁਆਬਾ। ਫਿਰ ਦੂਜਾ ਮਸਲਾ ਸੀ ਕਿ ਵਿਸ਼ਾ ਕੀ ਪੜ੍ਹਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੀ ਕਿ ਸਾਇੰਸ ਤਾਂ ਪੜ੍ਹਨੀ ਨਹੀਂ, ਫਿਰ ਆਰਟਸ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਵਿਸ਼ੇ ਚੁਣਨੇ, ਰੱਖਣੇ ਹਨ ? ਬਹੁਤ ਸੋਚ-ਵਿਚਾਰ ਬਾਅਦ ਡੀ.ਏ.ਵੀ. ਕਾਲਜ ਦਾ ਸੋਚ ਲਿਆ। ਕਾਲਜਾਂ ਵਿਚ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਕਿ ਕੋਈ ਵਾਕਿਫ਼ ਮਿਲ ਜਾਏ ਤਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਕਰ ਸਕਾਂ, ਪਰ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ। ਭਾਅ ਜੀ ਦੀਆਂ ਨਸੀਹਤਾਂ ਯਾਦ ਆਈਆਂ ਤਾਂ ਇਕਨੋਮਿਕਸ, ਪੋਲਿਟੀਕਲ ਸਾਇੰਸ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਚੁਣ ਲਏ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਵਿਸ਼ਾ ਪੜ੍ਹਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਬੜੇ ਚਾਅ ਨਾਲ ਫ਼ਾਰਮ ਖ਼ਰੀਦ ਕੇ, ਭਰ ਕੇ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਵਾ ਆਇਆ। ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਦਾਖ਼ਲੇ ਲਈ ਇੰਟਰਵਿਉ ਹੋਏਗੀ ਜੋ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਲਵੇਗਾ। ਤਾਰੀਖ਼ ਪਤਾ ਕਰਕੇ ਮੁੜ ਆਇਆ ਤਾਂ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਨਸੋਆਂ ਕੰਨੀਂ ਪਈਆਂ, ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਗੱਲ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਸਨ ਕਿ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਬਹਿਲ ਬਹੁਤ ਸਖ਼ਤ ਤੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਣੀ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਹੈ। ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਦਿਨ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਤੇ ਫ਼ਾਰਮ ਚੈੱਕ ਕਰਵਾ ਕੇ, ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਦਫ਼ਤਰ ਸਾਹਮਣੇ ਲੱਗੀ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਖਲ੍ਹੋ ਗਿਆ। ਵਾਰੀ ਆਉਣ ਤੇ ਫਿਰ ਫ਼ਾਰਮ ਪੜਤਾਲ ਕਰਕੇ, ਅੰਦਰ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਨੇ ਗਹੁ ਨਾਲ ਵੇਖਦਿਆਂ ਫ਼ਾਰਮ ਪੜ੍ਹਿਆ ਤੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਗੈਪ ਦਾ ਕਾਰਣ ਪੁੱਛਿਆ। ਮੈਂ ਸੱਚ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਾਇਸ-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਕੋਲ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਖ਼ੈਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੁੱਛ-ਜਾਂਚ ਕਰ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰ, ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਕੋਲ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਦਾਖ਼ਲਾ ਮਿਲ ਗਿਆ ਤੇ ਪੈਸੇ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਵਾ ਕੇ ਕੁਝ ਸੁੱਖ ਦਾ ਸਾਹ ਲਿਆ।  

ਤੈਅ ਦਿਨ ਕਾਲਜ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਹਰ ਨਵੇਂ ਸੈਸ਼ਨ ਦਾ ਅਰੰਭ ਹਵਨ-ਯੱਗ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਟਾਇਮ-ਟੇਬਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਕੁਝ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਵਾਲੇ ਚਿਹਰੇ ਮਿਲ ਗਏ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਲੈਕਚਰ ਸ਼ੁਰੂ, ਹਰ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਆਪਣੇ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਜਣਕਾਰੀ ਦੇ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨ-ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦੇ ਢੰਗ-ਵਿਧੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸਭ ਕੁਝ ਰਲੇ-ਮਿਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲਾ, ਕੁਝ ਚੰਗਾ ਤੇ ਕੁਝ ਬੋਰ ਜਿਹਾ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਸੂਚਨਾ ਸੀ ਕਿ ਖੇਡਾਂ, ਕਲਚਰਲ ਸਰਗਰਮੀਾਆਂ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨ ਫਲਾਣੀ-ਫਲਾਣੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਫਲਾਣੇ-ਫਲਾਣੇ ਵਕਤ ਪਹੁੰਚਣ। ਮੈਂ ਕਲਚਰਲ ਰੁਚੀ ਸਦਕਾ ਭੰਗੜੇ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਕਪਤਾਨ ਨਰਿੰਦਰ ਪੰਡਿਤ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਜੰਡੂਸਿੰਘੇ ਦਾ ਸੀ ਤੇ ਐਮ.ਏ. ਹਿਸਟਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਕਹਿਰੇ ਬਦਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਫੁਰਤੀਲਾ ਤੇ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਸੁਭਾਅ ਦਾ, ਉਸ ਮੈਨੂੰ ਚੁਣ ਲਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਟੀਮ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸਾਂ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਰਿਹਰਸਲ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਸਵੇਰੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਰਿਹਰਸਲ ਤੇ ਫਿਰ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਾਈ। ਕੁਝ ਦਿਨ ਇਹ ਰੁਟੀਨ ਰਹੀ ਤੇ ਫਿਰ ਸੰਗਤ ਦਾ ਅਸਰ-ਰੰਗ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ਤੇ ਰੁਟੀਨ ਟੁੱਟ ਗਈ। ਕਲਾਸਾਂ ਮਿਸ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਤੇ ਨਵੇਂ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਕਾਲਜ ਕੰਨਟੀਨ ਵਿਚ ਬੈਠਕਾਂ ਹੋਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਯੂਥ-ਫੈਸਟੀਵਲ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੀ ਥਾਂ ਸਾਰਾ-ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਰਿਹਰਸਲਾਂ ਤੇ ਸਵੇਰ ਦੇ ਨਾਸ਼ਤੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰਾਤ ਦਾ ਖਾਣਾ ਤੱਕ ਕਾਲਜ ਕੰਨਟੀਨ ‘ਤੇ ਹੋਣ ਲੱਗਾ। ਵਿੱਚ-ਵਿੱਚ ਕਾਲਜ ਦੀਆਂ ਗੇੜੀਆਂ ਵੀ ਤੇ ਸ਼ੁਗਲ-ਮੇਲਾ ਵੀ। ਹਰਿੰਦਰ ਸੋਹਲ, ਨਰਿੰਦਰ ਪੰਡਿਤ, ਅਸ਼ੋਕ ਪਲੈਟੋ, ਰੀਤਾ ਸ਼ਰਮਾ ਜਿਹੇ ਕਈ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਏ। 

ਰੀਤਾ ਸ਼ਰਮਾ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਸ਼ੌਕੀਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮ-ਵਿਆਹ ਬਾਅਦ ਪਤਨੀ ਬਣੀ। ਦੋਵੇਂ ਰਹਿੰਦੇ ਜਲੰਧਰ ਸਨ ਪਰ ਵਿਆਹ ਰਸਮੀ ਅੰਬਾਲੇ ਹੋਇਆ। ਡਾਕਟਰ ਵਿਸ਼ਵਾ ਨਾਥ ਤਿਵਾੜੀ ਸ਼ੌਕੀਨ ਦਾ ਪਿਉ ਬਣਿਆ। ਡੋਲੀ ਵਾਪਸੀ ‘ਤੇ ਕਾਮਰੇਡ ਮਦਨ ਦੀਦੀ ਦੇ ਘਰ ਜੋ ਐਮ.ਐਲ.ਏ. ਹੋਸਟਲ ਦੇ ਫਲੈਟ ਵਿਚ ਸੀ, ਉੱਤਰੀ, ਠਹਿਰੀ। ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ ਵਾਲੀ ਪੂਨਮ ਉਦੋਂ ਬੱਚੀ ਜਿਹੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਸ਼ੌਕੀਨ ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਰੀਟਾ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਰੀਤਾ ਤਾਂ ਵਕਤਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਸੀ। ਅਸ਼ੋਕ ਪਲੈਟੋ ਵਕਤਾ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਰੀਤਾ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਪੀ.ਟੀ.ਸੀ. ਦੀ ਐਂਕਰ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਮਿੱਤਰ ਬਣੇ, ਕੁਝ ਵਿਦੇਸ਼ ਚਲੇ ਗਏ, ਕੁਝ ਦੁਨੀਆਂ ਛੱਡ ਕੇ ਤੁਰ ਗਏ ਤੇ ਕੁਝ ਬੰਬਈ ਫ਼ਿਲਮੀ ਦੁਨੀਆਂ, ਪੱਤਰਕਾਰੀ, ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿਚ ਚਲੇ ਗਏ। ਯੂਥ-ਫੈਸਟੀਵਲ ਦੌਰਾਨ ਦੂਸਰੇ ਕਾਲਜਾਂ ਦੇ ਕਲਾਕਾਰ ਮਿੱਤਰ ਬਣੇ। ਯੂਥ-ਫੈਸਟੀਵਲ ਡੀ.ਏ.ਵੀ. ਕਾਲਜ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਕੰਵਲ ਚੌਧਰੀ ਦੀ ਰਿਵਾਲਵਰੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਉਦੋਂ ਹੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ। ਖ਼ੈਰ, ਮੇਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਡਾਕਟਰ ਧਰਮਪਾਲ ਸਿੰਘਲ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਨਾਲ ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਤੇ ਕਾਵਿ-ਸਿਰਜਣਾ ਲਈ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਰੁਚਿਤ ਵੀ। ਹੋਇਆ ਇਹ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਵਰ੍ਹੇ ਇਕਨੋਮਿਕਸ ਦੀ ਥਾਂ ਪੰਜਬੀ ਚੋਣਵਾਂ ਵਿਸ਼ਾ ਲੈ ਲਿਆ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਹੋਰ ਗੂੜ੍ਹਾ ਤੇ ਨੇੜਿਉਂ ਜੁੜ ਗਿਆ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਮੇਰੀ ਸੋਚ, ਪਹੁੰਚ ਬਦਲ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਸਿਲੇਬੱਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲੱਗਾ। ਸਕੂਲ ਵੇਲੇ ਦਾ ਜਸੂਸੀ ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਚਸਕਾ ਬਦਲ ਗਿਆ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸਾਹਿਤ ਨੇ ਲੈ ਲਈ। ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਵੀ ਪੜ੍ਹਨ ਲੱਗਾ। ਮੈਂ ਦੋਹਰਾ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਇਕ ਸਾਹਿਤਕ ਤੇ ਦੂਸਰਾ ਭੰਗੜੇ ਰਾਹੀਂ ਸਭਿਆਚਾਰਕ। ਭੰਗੜੇ ਵਿਚ ਚਾਰ-ਪੰਜ ਸਾਲ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੁਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਕਦੇ ਸਰਵੋਤਮ ਤੇ ਕਦੇ ਉੱਤਮ ਨਚਾਰ ਚੁਣਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਸਿਖ਼ਰ ਸੀ, ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕਲਚਰਲ ਟੀਮ ਲਈ ਚੁਣਿਆਂ ਜਾਣਾ। ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਇਹ ਸਿਖ਼ਰ, ਕਾਵਿ-ਸਿਰਜਣਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਲੋਚਨਾ ਪ੍ਰਤੀ ਰੁਚੀ ਦਾ ਵਿਕਸਤ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਡਾਕਟਰ ਸਿੰਘਲ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਕਵੀ ਮੀਸ਼ਾ, ਨਾਟਕਕਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ, ਵਿਦਵਾਨ ਡਾਕਟਰ ਰੌਸ਼ਨ ਲਾਲ ਅਹੂਜਾ ਜਿਹੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ-ਮਿਲਾਪ ਜੋ ਵੱਧਦਾ-ਫੈਲਦਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇਣ ਸੱਦਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਤੇ ਮਿਲਾਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਫ਼ਿਲਮੀ ਕਲਾਕਾਰ ਅਮਰੀਕ ਗਿੱਲ ‘ਚੱਪਾ ਚੱਪਾ ਚਰਖ਼ਾ ਚਲੇ ਵਾਲਾ’, ਉਸਦੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾ ਪਤਨੀ ਰਸ਼ਮੀ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਸ਼ੌਕੀਨ ਨਾਲ ਰੀਟਾ ਦੇ ਘਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰਾ ਮਨਜੀਤ ਟਿਵਾਣਾ ਮਿਲੀ ਸੀ।